Xạ đen là loại dược liệu có nhiều công dụng tuyệt vời với sức khỏe, trong đó hỗ trợ điều trị ung thư, các bệnh về gan, các bệnh về huyết áp, suy nhược thần kinh,… Loại cây này được mệnh danh là dược liệu vàng của Việt Nam. Trong bài viết này, hãy cùng Xem Luon tìm hiểu về đặc tính, công dụng và những lưu ý nào khi sử dụng xạ đen nhé.

1. Giới thiệu về cây xạ đen. Xạ đen: nguồn gốc, tác dụng và cách sử dụng hiệu quả

1.1. Xạ đen là cây gì?

– Tên gọi khác: Cây bách giải, cây bạch vạn hoa, cây ung thư, cây quả nâu, cây dây gối, cây đông triều,…

– Tên khoa học: Celas trus hindsii Benth

– Họ: Dây gối (Celastraceae).

– Chi: Celastrus L.

– Phân nhóm: Xạ đen rừng, xạ đen Hòa Bình,…

Cây xạ đen là loại cây thân gỗ, cao trung bình từ 3 đến 5 mét. Cành cây màu xám nhạt khi còn non, và chuyển sang màu nâu, có lông khi cây đã cứng cáp trưởng thành.

Lá cây xạ đen có hình bầu dục, khi còn non lá màu nâu, khi trưởng thành chuyển sang màu xanh. Lá cây có răng cưa ở mép và có khoảng 7 cặp gân.

Xạ đen nở hoa theo chùm, hoa mọc ở nách của lá. Chiều dài của hoa từ 5 đến 10 cm, cánh hoa thường có màu trắng. Quả xạ đen có hình trứng, chiều dài khoảng 1 cm, có màu vàng cam khi chín.

Xạ đen ra hoa vào khoảng tháng 3 – 5, cho quả vào khoảng tháng 8 – 12.

1.2. Cây xạ đen phân bố ở đâu?

Cây xạ đen phân bố rộng ở một số nước thuộc khu vực Đông Á và Đông Nam Á như Trung Quốc, Việt Nam, Myanmar, Thái Lan, … Loài cây này phát triển tốt ở địa hình đất có độ cao trung bình từ 1000 – 1500m (so với mực nước biển).

Ở Việt Nam, xạ đen sinh trưởng nhiều ở một số khu vực thuộc địa bàn tỉnh Hòa Bình, Ninh Bình, Thừa Thiên Huế. Ngoài ra, chúng cũng phát triển tốt ở một số vườn quốc gia như: vườn quốc gia Cúc Phương, vườn quốc gia Ba Vì, …

Tuy nhiên, có thể đánh giá, nơi có khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp cho sự sinh trưởng và phát triển của xạ đen để cho ra thành phần dược liệu tốt nhất ở Việt Nam là khu vực phía Bắc tỉnh Hòa Bình.

1.3. Xạ đen có những loại nào?

Trong tự nhiên, họ xạ có nhiều loại như xạ đen, xạ đỏ, xạ trắng, xạ vàng, xạ can,…, nhưng xạ đen chỉ có một loại duy nhất. Hiện nay, người ta đã nhân giống một loại cây có đặc điểm khá giống xạ đen nhưng kích cỡ to lớn hơn xạ đen (kích cỡ trung bình 5-10 cm), gọi là xạ lai.

Trong họ xạ, người ta thường nhầm lẫn cây xạ đen với cây xạ vàng. Dưới đây là cách để phân biệt giữa xạ đen và xạ vàng:

Phân biệt khi cây còn tươi:

– Cây xạ đen: Thân màu sẫm, lá dày, màu xanh đậm có sắc tím

– Cây xạ vàng: Thân màu xanh, lá mỏng, màu xanh không có sắc tím

Phân biệt khi cây đã phơi khô: Sau khi đã phơi khô, việc phân biệt giữa hai cây này rất khó, tuy nhiên vẫn có thể dựa vào một số đặc điểm để nhận biết chúng:

– Cây xạ đen khô: Thân và lá cây có mùi thơm nhẹ và vẫn giữ được màu đen đặc trưng, hơn nữa cây không bị giòn hay nát vụn.

– Cây xạ vàng khô: Thân cây rỗng màu trắng nhạt và không có mùi, lá cây mùi ngai ngái, hơn nữa rất giòn và dễ nát vụn.

1.4. Thu hái và chế biến xạ đen

+ Bộ phận được sử dụng chủ yếu của xạ đen là thân, cành và lá. Ngoài ra, quả xạ đen cũng có giá trị sử dụng.

+ Thu hái: Việc thu hái lá diễn ra khi lá chuyển sang màu xanh. Đối với quả thì thu hái khi quả đã chín vàng.

+ Chế biến: Xạ đen thường được sử dụng để chế biến các bài thuốc điều trị bệnh. Tùy từng bài thuốc và mục đích sử dụng, có thể dùng ở dạng cây tươi hoặc rửa sạch, phơi khô, sao vàng, … . Ngoài ra, nhiều người cũng dùng quả xạ đen để ngâm rượu.

+ Bảo quản: Thông thường, để phục vụ việc bảo quản và sử dụng lâu dài xạ đen, người ta thường đem phơi khô. Sau khi phơi khô thân, lá, quả xạ đen, cần bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, không để nơi ẩm thấp, để tránh biến chất.

2. Thành phần hóa học có trong xạ đen

Trong xạ đen có chứa nhiều thành phần hóa học có ích như:

– Saponin trierpenoid;

– Flavonoid;

– Quinon;

– Maytenfolone A,

– Các chất khác (alkaloids, sesquiterpenes, diterpenes, triterpen, glycoside tim,…)

Bộ tứ dược chất có trong xạ đen ở trên (Saponin Triterpenoid, Flavonoid, Quinon, Maytenfolone A) được nghiên cứu là có khả năng khống chế tế bào ung thư.

Thành phần Flavonoid có tác dụng làm chậm quá trình oxy hóa gây ra do các gốc tự do, từ đó bảo vệ cơ thể khỏi những tác nhân gây ung thư, đồng thời ngăn ngừa chứng xơ vữa động mạch, tai biến mạch máu não, thoái hoá gan, các tổn thương do nguồn bức xạ, lão hoá, …

Thành phần Quinon trong xạ đen có khả năng làm cho các tế bào ung thư dễ hóa lỏng từ đó bài tiết ra khỏi cơ thể. Khi kết hợp Quinon với Flavonoid sẽ giúp việc đào thải, loại bỏ các tế bào ung thư ra khỏi cơ thể hiệu quả và nhanh hơn gấp nhiều lần.

Ngoài hai hợp chất kể trên, dược chất Saponi Triterpenoid trong cây xạ đen cũng được các nhà khoa học hàng đầu thế giới chứng minh có thể ức chế sự phát triển của tế bào bệnh ung thư, tái tạo cấu trúc tế bào bị bệnh, đồng thời có thể ngăn ngừa quá trình phát triển và tốc độ di căn của khối u ác tính.

Công trình nghiên cứu danh tiếng của hai nhà khoa học Yao- Haur Kuo và Li-ming Yang Kuo đăng tải trên tạp chí Phytochemistry năm 1997, đã chỉ ra hợp chất Maytenfolone A trong cây xạ đen có tác dụng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư ở buồng trứng, cổ tử cung, đại trực tràng, ruột kết, …

3. Cây xạ đen có tác dụng gì cho sức khỏe và làm đẹp?

3.1. Xạ đen có tác dụng điều trị ung thư

Hiện nay, xạ đen là một dược liệu quý được sử dụng để hỗ trợ điểu trị các bệnh u bướu, bệnh liên quan đến ung thư. Tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, các bác sĩ Đông Y đã nghiên cứu và xác nhận trong xạ đen có các thành phần Flavonoid, Quinnon, và một số hoạt chất enzyme có tác dụng quý khác.

Cụ thể, Flavonoid là hoạt chất oxy hóa chậm, có khả năng làm chậm quá trình oxy hóa của các gốc tự do, là nguyên nhân gây ra ung thư, lão hóa, hủy tế bào,… Khi Quinnon kết hợp cùng Flavonoid có khả năng làm các tế bào ung thư bị hóa lỏng và bài tiết ra bên ngoài, hỗ trợ ngăn chặn sự phát triển của các khối u, bướu…

Đồng thời, Flavonoid có tác dụng bảo vệ cơ thể, làm chậm quá trình phát triển của tế bào ung thư, khối u ác tính.

3.2. Cây xạ đen giúp hỗ trợ điều trị các bệnh lý về gan

Cây xạ đen được chứng mình có tác dụng điều trị đặc biệt đối với các bệnh về gan. Ngoài tác dụng giải độc, mát gan, các hoạt chất Flavonoid, Quinnon có trong xạ đen còn có thể hỗ trợ điều trị viêm gan, xơ gan, men gan cao, giúp gan kháng viêm và chống lại các bệnh thứ phát.

Bệnh nhân mỡ máu, men gan cao cũng có thể sử dụng xạ đen hàng ngày với liều lượng phù hợp. Khả năng kháng virus của xạ đen có thể được sử dụng để điều trị các bệnh viêm gan A, Viên gan B, Viêm gan C hiệu quả. Ngoài ra, xạ đen cũng có khả năng ức chế quá trình lipid tăng cao, do đó có tác dụng hiệu quả để điều trị bệnh gan nhiễm mỡ.

Như đã nêu ở trên, xạ đen cũng có tác dụng tích cực đối với bệnh nhân ung thư gan, tuy nhiên đây chỉ là giải pháp hỗ trợ, không phải thuốc đặc trị. Bệnh nhân nên kết hợp với liệu trình điều trị phù hợp.

3.3. Xạ đen điều trị điều trị các bệnh phụ khoa như u xơ tử cung

Các hoạt chất Saponin trierpenoid, Flavonoid, Quinon trong xạ đen có khả năng kháng khuẩn và chống viêm nhiễm. Khi kết hợp xạ đen với cây trinh nữ hoàng cung, nó có thể hỗ trợ ức chế phát triển kích thước khối u xơ tử cung, giảm thiểu nguy cơ tế bào gây bệnh lây lan sang các vùng khác của cơ thể.

3.4. Xạ đen giúp điều trị suy nhược thần kinh

Theo Đông y, xạ đen có vị đắng chát, tính hàn, có công dụng rất tốt trong việc điều trị suy nhược thần kinh. Ngoài ra, xạ đen còn được sử dụng để điều trị chứng hoa mắt, chóng mặt, tăng cường lưu thông máu cho não.

3.5. Xạ đen giúp cầm máu, trị bệnh ngoài da

Xạ đen có tác dụng cực kì hiệu quả để điều trị ghẻ, mụn nhọt, ngứa ngoài da. Các hoạt chất trong thành phần của thảo dược này có khả năng kháng khuẩn, chống viêm nhiễm, lở loét rất tốt. Với những người bị vết thương chưa lành do nhiễm trùng, viêm nhiễm, lở loét, có thể dùng xạ đen để cầm máu, giảm đau.

3.6. Xạ đen điều trị tiểu đường

Trong các tài liệu nghiên cứu khoa học hiện nay chưa xác nhận tác dụng điều trị bệnh tiểu đường và các biến chứng đi kèm của cây xạ đen. Tuy nhiên, trong Đông y và dân gian, cây xạ đen vẫn được sử dụng trong các bài thuốc gia truyền (dùng một mình hoặc kết hợp với các vị thảo dược khác) để hỗ trợ điều trị tiểu đường.

3.7. Xạ đen hỗ trợ điều trị huyết áp cao

Thành phần axit phenolic và flavonoid trong xạ đen có tác dụng điều hòa khí huyết, ổn định huyết áp.

3.8. Xạ đen chống lão hóa da, giảm thương tổn do các nguồn bức xạ

Xạ đen cũng có tác dụng tốt trong việc làm đẹp. Hoạt chất Flavonoid có trong xạ đen giúp bảo vệ làn da khỏi các bức xạ từ ánh nắng mặt trời, đồng thời giúp chống lão hóa hiệu quả. Ngoài ra, xạ đen có tính mát, chứa các hoạt chất có khả năng kháng khuẩn cao, giúp điều trị mụn nhọt rất tốt.

>>> đọc thêm : Review Shop Mẹ Và Bé Hoà Khánh Đà Nẵng

4. Một số bài thuốc sử dụng xạ đen để chữa bệnh

Lưu ý: Tùy theo loại bệnh, mức độ mắc bệnh, thể trạng của người bênh, mà mỗi người chỉ được sử dụng lượng xạ đen khác nhau. Người bệnh không nên tự ý sử dụng thuốc mà cần tìm đến bác sĩ Đông y uy tín để được tư vấn về liều lượng sử dụng cụ thể.

4.1. Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh ung thư

– Chuẩn bị: 40g cây xạ đen, 30g bạch hoa xà, 20g bán chi liên

– Cách thực hiện: Đem các thảo dược ở trên rửa sạch rồi sắc cùng 1,5 lít nước trên lửa nhỏ trong vòng 15 phút. Sau đó để nguội, chia thuốc ra uống trước mỗi bữa ăn trong ngày.

– Chỉ định: Hỗ trợ điều trị ung thư

4.2. Bài thuốc điều trị các bệnh về gan, viêm gan

– Chuẩn bị: 40 – 50g cây xạ đen, 30g cà gai leo, 10g cây mật nhân.

– Cách thực hiện: Đem các thảo dược ở trên rửa sạch rồi sắc cùng 1 lít nước. Uống thuốc trong ngày.

– Chỉ định: Hỗ trợ điều trị các bệnh về gan như xơ gan, gan nhiễm mỡ, viêm gan, men gan cao, viêm gan A, B, C.

4.3. Bài thuốc giải nhiệt, điều trị mất ngủ

– Cách thực hiện: Dùng 50g xạ đen phơi khô, sắc lấy nước uống. Uống thuốc trong ngày, không nên để qua đêm vì sẽ biến chất. Có thể uống thuốc thay cho trà mỗi ngày.

– Chỉ định: Giúp thanh độc, giải nhiệt, làm mát cơ thể, điều trị mất ngủ,

4.4. Bài thuốc giúp thông kinh, lợi tiểu, giải nhiệt

– Chuẩn bị: 15g xạ đen, 12g kim ngân hoa

– Cách thực hiện: Các thảo dược ở trên phơi khô, sau đó đem sao vàng rồi hãm như nước chè. Uống hết thuốc trong ngày, không nên để qua đêm vì sẽ biến chất.

>>> đọc thêm : Xà sàng tử: Nguồn gốc, tác dụng và cách sử dụng hiệu quả

– Chỉ định: Giúp thông kinh, lợi tiểu, giải nhiệt, chữa tiểu dắt, tiểu buốt

4.5. Bài thuốc chữa bệnh tiểu đường

– Chuẩn bị: 20g cây xạ đen

– Cách thực hiện: Dùng độc vị, đem dược liệu rửa sạch, sau đó sắc lấy nước, uống trước mỗi bữa ăn trong ngày.

– Chỉ định: Hỗ trợ điều trị tiểu đường

4.6. Bài thuốc chữa mụn nhọt, cầm máu vết thương

– Chuẩn bị: 3-5 lá cây xạ đen tươi

– Cách thực hiện: Đem lá xạ đen rửa sạch rồi giã nát, sau đó đắp lên vùng da bị mụn nhọt hoặc vết thương rồi dùng băng bó lại.

– Chỉ định: Trị mụn nhọt ở da, cầm máu vết thương

Lưu ý: Nên vệ sinh sạch vết thương trước khi đắp thuốc lên để tránh bị nhiễm trùng.

4.7. Bài thuốc hỗ trợ điều trị ung thư gan

– Chuẩn bị: 50 – 60g thân cây và lá cây xạ đen, 40g bạch hoa xà thiệt thảo, 20g bán chi liên.

– Cách thực hiện: Đem các thảo dược ở trên rửa sạch rồi cho vào siêu, sắc cùng 1,5 lít nước trong khoảng 15 – 20 phút. Uống thuốc thay trà hàng ngày.

– Chỉ định: Hỗ trợ điều trị ung thư gan.

>>> đọc thêm :  Shop Hoa Tươi Quận thnh Xuân Hà Nội

4.8. Bài thuốc giúp tăng cường sức đề kháng

– Nguyên liệu: 10 – 20 gram thân và lá cây xạ đen;

– Cách thực hiện: Đem toàn bộ nguyên liệu làm sạch rồi sắc cùng với một lượng nước vừa đủ. Dùng thay cho nước trà hàng ngày.

– Chỉ định: Giúp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể, chữa suy nhược cơ thể, hồi phục cơ thể sau ốm

5. Lưu ý khi sử dụng xạ đen . Xạ đen: nguồn gốc, tác dụng và cách sử dụng hiệu quả

Khi sử dụng xạ đen, bạn cần lưu ý một số điều sau:

• Không nên sử dụng xạ đen cho phụ nữ có thai.
• Trước khi chế biến và sử dụng cây xạ đen, nên rửa sạch dược liệu để loại bỏ cát bụi, thuốc trừ sâu.
• Khi dùng cây xạ đen nên kiêng kỵ rau muống, bởi các hợp chất trong rau muống có thể làm giảm mất tác dụng của các hoạt chất trong xạ đen.
• Nên dùng siêu đất khi đun, sắc thuốc để tránh làm mất các dưỡng chất của thuốc.
• Không nên sử dụng thuốc đã để qua đêm vì có thể bị biến chất dẫn đến đầy bụng, đi ngoài.
• Không nên tự ý sử dụng xạ đen, cần hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi áp dụng các bài thuốc từ xạ đen.

Ngoài ra, người bệnh cần lưu ý, nếu sử dụng không đúng cách xạ đen có thể gây ra một số tác hại đối với người bệnh, cụ thể như sau:

• Khi sử dụng quá mức có thể gây hoa mắt, chóng mặt, đau đầu
• Khi dùng, bệnh nhận có thể bị buồn ngủ do xạ đen có tác dụng an thần. Vì vậy không nên sử dụng xạ đen quá đặc, nhất là vào buổi sáng, vì nó có thể làm ảnh hưởng đến tinh thần của bạn trong cả ngày.
• Với những người bị khối u, việc sử dụng xạ đen có thể dẫn đến các tác dụng phụ như khiến bệnh nhân căng thẳng mệt mỏi và làm các cơn đau trầm trọng hơn. Khi gặp phải hiện tượng này, cần ngưng dùng thuốc ngay.

Có thể thấy, xạ đen là loại thảo dược quý, có nhiều công dụng tốt với sức khỏe. Tuy nhiên, cũng giống như các loại thảo dược khác, việc sử dụng nó cũng không được lạm dụng, và cần có sự chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, bởi nếu không sẽ gây ra nhiều vấn đề cho sức khỏe.